Voor wie het nieuws volgt is Kim Putters geen onbekende. Hij was van 2013 tot 2022 directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Bovendien nam hij tussen 2017 en 2022 als Kroonlid zitting in de Sociaal Economische Raad (SER). Sinds september 2022 is hij voorzitter van deze raad.
Als er ooit een Nederlander was die zich op het knooppunt van allerlei maatschappelijke en sociaaleconomische ontwikkelingen als een vis in het water voelde, dan is het wel Kim Putters. Hij speelt een rol bij alle grote uitdagingen van deze tijd, of het nu gaat om duurzaamheid, de woningcrisis, de energietransitie of inclusiviteit. Soms speelt hij zijn rol in de frontlinie, soms achter de schermen. Putters: “Samen hebben we (als SCP, red) keer op keer bij beleidsmakers en politici de stem van de samenleving op tafel gelegd. Over maatschappelijke scheidslijnen, over tevredenheid met het leven, over perspectieven voor de toekomst. Ik vertrek met een enorm trots gevoel, omdat het doorgronden van wat zich in onze samenleving voltrekt op basis van feiten en gedegen analyses in ons land ertoe doet.”
Inmiddels is hij ook hoogleraar aan de Tilburg University en schrijft hij columns en essays voor het Financieel Dagblad (FD).
Nieuw Sociaal Contract
Opvallend is dat Putters veel aandacht besteedt aan het vergroten van het onderlinge vertrouwen. Al bij de Slingelandlezing van 2021 riep hij op tot een nieuw sociaal contract. Daarbij verwees hij niet naar de politieke partij van Pieter Omtzigt, maar naar het feit dat beleid veelal spaak loopt op hardnekkige patronen. Hij denkt hierbij aan: onrealistische aannames rond de zelfredzaamheid van burgers, of tunnel-denken in crisistijd.
Wat Nederland vooral nodig heeft, is meer maatschappij, aldus Putters. Dat pleidooi herhaalde hij in 2022, toen hij het SCP verliet. Hij roept op tot een herijking van de manier waarop overheid en burgers met elkaar omgaan. Dat gaat er in zijn visie om de wederzijdse verwachtingen, inclusief de bijbehorende rechten, plichten en vrijheden, helder te krijgen. Zoiets kan niet van hogerhand worden opgelegd. “Het sociaal contract is van iedereen, niemand is er alleen de eigenaar van. De politiek kan het ons dus ook niet zomaar opleggen.”
De beperkte waarde van cijfers
Beleidsmakers varen vaak blind op data, statistieken en andere cijfers. Kim Putters gelooft heilig in de onmisbaarheid van feiten. Maar, zo vindt hij, cijfers alleen zijn niet genoeg. Volgens hem moet beleid rusten op een fundament van harde data én kwalitatief onderzoek. “Het is immers onmogelijk om de ingewikkelde maatschappelijke werkelijkheid met alleen cijfers te begrijpen. Want wat gaat er achter die cijfers schuil?”
Hij pleit dus voor meer aandacht voor de zachte kant van beleidsonderwerpen, maar het moet niet doorschieten. Anders krijg je een emotie gestuurde samenleving. Dat is een uitdaging, weet Putters, zeker in een tijd dat meningen, feiten en alternative facts razendsnel om zich heen grijpen. “In die omgeving is het niet altijd eenvoudig om rust en vertraging in te bouwen.”
Hij verwijst naar de coronacrisis, die liet zien dat de kortetermijn effecten en de druk om gelijk te handelen het zicht op langetermijn effecten voor samenleving en economie kan belemmeren. “Het is de taak van de wetenschap om zich daar niet in mee te laten slepen, maar om steeds andere perspectieven en vergezichten op tafel te leggen. Dat zullen we wel steeds persoonlijker en toegankelijker moeten doen.”
Dat is moeilijk, maar hij heeft vertrouwen dat het kan. “Mensen willen een boodschap best vertrouwen, maar dan moet ook de boodschapper met gezag en vertrouwen de boodschap over kunnen brengen en zich kunnen verantwoorden over de onderbouwing ervan.”
Zo een vertrouwde boodschapper kunnen het SCP en het CBS zijn. Kim Putters zélf is in de loop der jaren ook uitgegroeid tot een man wiens woord aandachtig wordt gehoord.